Radio Grafisch: week 03 - 2023

Radiografisch podcast episode discusses various topics including a review of the latest Suske en Wiske comic book set in Antwerp in the 16th century, featuring typographic jokes and historical illustrations. The podcast also mentions the development of full-color e-ink displays, which are energy-efficient and have potential applications in magazines and other displays. The hosts discuss the future of e-ink technology and its impact on the book industry. Je luistert naar de podcast van Radiografisch, opgenomen in de high-tech-studio's van de grafische vakpers in respectievelijk Alkmaar en Herengewaard. We nemen de afgelopen week met je door en er is veel te vertellen. We schakelen daarom snel over naar Ed en Alex. Nou, hoe gaan we beginnen? Het is week drie. Week drie, welkom bij de podcast. Ja, het is week drie van het jaar 2023. Jullie luisteren naar Radiografisch. Ik ben Alex Kunst. Aan de andere kant zit... Ed Bogaard. Yes. En we zitten niet in dezelfde studio, voor het eerst. Ja, we doen een keertje Skype op afstand. Nee, niet Skype op afstand, podcast op afstand. Ja. Ja, precies. Kijken of dat ook werkt. Het kan alleen maar een ramp worden, maar daar zijn jullie dan ook wel deelgenoot van als luisteraar. Hey, vorige keer toen eindigden we met de mededeling dat jij de nieuwste Suske en Wiske totje ging nemen. Ja. Ja, dat klopt, ja. Dat was waar ook. Ik wil je ook een stukje overgeven op de Radiografische vakpersen. Hoe was ie? Geef eens een review. Ja, ja. Ik zei de vorige keer dat ik hem ging bestellen en ik twijfelde dat ik hem ook ging bestellen, maar dat bleek anderhalve week te duren voordat ik dan dat stripte. Dus ik ben gewoon naar de striphandel in Alkmaar gegaan. Hartstikke leuk om weer eens een stripwinkeltje te bezoeken waar hij inderdaad in de schappen stond. De verkoper ging hem meteen lezen toen ik over het boek vertelde. Hij had hem zelf nog niet gelezen en ik heb hem snel meegenomen. Er zit een strippinkel in Alkmaar? Jazeker, ja. Ja, in de Boterstraat. O? Ja. Nou ja. Niet in de stad. Je loopt hem zo voorbij, maar als je op zoek bent naar een strip dan vind je hem wel. Oké. Nou ja, hartstikke leuk. Ja. Uiteraard werd hij eerst uit mijn handen getrokken door mijn dochter, dus die heeft hem eerst helemaal gelezen. Daarna mocht ik hem lezen. Het is gewoon heel grappig. Christoffel Plantijn in Antwerpen, 16e eeuw, speelt een hoofdrol. Ze gaan terug met de tijdmachine van Barrabas om een schat te zoeken in het Antwerpen van de 16e eeuw. En Plantijn heeft daar iets mee te maken. Hij heeft de kaart gedrukt waarop een kruisje staat waarop de schat te vinden zou moeten zijn. Het is een vrij gecompliceerd verhaal, maar er zitten een aantal aardige grapjes in. Plantijn praat in een eigen lettertype. Wiske merkt verbaasd. Hé, u praat in een andere lettertype. En dan zegt hij ja, ik zet mijn eigen tekstballonnen. En ook zijn assistent praat dan weer in een andere lettertype, maar dat is een goedkope lettertype. En later zie je Plantijn ook nog in een zondags lettertype praten, dus er zitten dat soort typografische grapjes in. Leuke tekeningen, historische tekeningen natuurlijk van Antwerpen, maar zeker ook van de drukkerij. En uiteindelijk zit er ook een stuk geschiedenis in, want die schat blijkt te bestaan uit pamfletten die Plantijn gedrukt heeft en dat zijn Lutherse pamfletten. En dat is levensgevaarlijk in het katholieke Antwerpen van dat moment, althans Antwerpen onder de katholieke machthebbers, want die zijn op zoek naar Lutherse ketters. En Christoffer Plantijn moet dus vrezen dat die schat gevonden wordt. Nou, dat wordt helemaal op z'n susken en wiskers opgelost. Zoals je begrijpt, Lambiek speelt weer een enorme irritante hoofdrol. En susken en wiskers natuurlijk, Briljanplan, en het komt allemaal goed. Ja, ja, gelukkig. De geplaagde Plantijn heet het, hè? De geplaagde Plantijn. Het is ook een beetje in het kader van Vlaanderen geschiedenis, of ik weet niet precies hoe dat wordt, de geschiedenis van Vlaanderen, z'n televisiesreeks op de VRT, een beetje gelijk zoals die in Nederland ook een tijdje geleden was, de geschiedenis van Nederland, waarbij geschiedenis wordt opgevoerd en uitgelegd. En in het kader van dat is ook dit boek uitgekomen. Ja, die serie waarbij zo'n acteur dan gewoon midden in een pest, tevreel, doet een leeuwen stap en zo. Ja, precies. Dus susken en wisker doen wel wat aan het promoten van de grafische industrie. Ja, en het leuke is dat in de aanstaande, ik meen de voorjaars- of krookjesvakantie, is er ook in het museum Plantain Moretus in Antwerpen, waar dus vroeger de drukkerij van Plantijn gevestigd was, sowieso een aanrader, maar in de krookjesvakantie is daar ook van alles rond om susken en wisker te doen. Je kunt daar tekenen en met susken en wisker op de foto, geloof ik, en je ziet hoe zo'n strip gemaakt wordt en dat soort dingen. En er is een speciale editie ook in het museum verkrijgbaar, in een beperkte oplage. Dus het grijpt allemaal leuk in elkaar. Dus als je in de krookjesvakantie nog iets leuks te doen zoekt, naar Antwerpen, zou ik zeggen. Nou, ga je doen. Nou ja, en wat heb ik nog meer gedaan? Ik heb op de vakpest nog een stukje geschreven over e-ink. Dat is eigenlijk een onderwerp waarvan ik eigenlijk had gedacht dat ik er nooit meer over zou schrijven. Ik kan me nog van tien, vijftien jaar geleden herinneren dat je opeens zat op rolbare elektronisch papier met zwart en wit en dat waren van die bolletjes die je dan omkeerde en dan kon je tekst op een e-ink of een elektronisch papieren beeldscherm eigenlijk. Maar die ontwikkeling blijkt dus gewoon door te zijn gegaan en ik kwam toevallig een stukje tegen op een tech-website, een Amerikaanse tech-website, die verslag deden van CES, een grote technologiebeurs die elk begin van het jaar plaatsvindt in Las Vegas en daar bleek nu dan de verbeterde nieuwe full-color e-ink displays beschikbaar te zijn en dat ziet er toch al wel een stuk indrukwekkender uit dan het toen was. Ze konden al wel iets met kleur, maar het was allemaal vrij vaag en het duurde ook heel lang voor een pagina ververs werd, dus dat was nog een lastige technologie. Maar je hebt nu dus een full-color e-ink, e-paper, in die capsules hebben ze nu dus vier kleuren bolletjes zitten en dat is cyan, magenta, geel en wit. Elke pixel kunnen ze aansturen, het zijn nu 300 pixels per inch en ze kunnen daar nu 50.000 kleuren mee genereren, kleurtinten, dus dat begint er al best wel indrukwekkender uit te zien. Het beeld wisselt ook sneller, dus als je een pagina omslaat, dan gaat dat nu redelijk snel. En in ieder geval de resident van tech-crunch, die website, die ziet nu toch wel kansen voor bijvoorbeeld magazines in voetbal op e-paper en kijk, e-paper dat is anders dan een lcd-scherm, want je gebruikt alleen maar stroom om die bolletjes om te keren zeg maar en dan maakt die dat beeld, maar het beeld zelf straalt geen licht uit ofzo, het is gewoon een mat opvlak waar licht op valt en daardoor zie je die kleuren. Dus het is heel energiezuinig en wat dat betreft is het heel slim. Het leest heel veel fijner. Het is aan je ogen ook veel fijner inderdaad, alleen dat soort dingen als echte kleuren en een beetje tempo bij het omslaan, dat is natuurlijk wel fijn, maar ik moest er ook wel weer aan denken met zo'n stripboek, eigenlijk kan ik me er best wel iets bij voorstellen dat dat ook die kant op zou gaan. De eerste toepassingen zijn er nu, de eerste displays met die e-ink-info-collar die komen nu ook op de markt, dus ik ben heel benieuwd hoe dat zich gaat ontwikkelen even. Tot nu toe, het grootste succes denk ik voor e-ink is die prijskaartjes die je in sommige elektronica zaken ziet en de supermarkten, het heeft me altijd enorm verbaasd dat het niet werd gebruikt bijvoorbeeld voor de automaten van de NS en de pinautomaten en al die dingen die in het zonlicht staan, het is echt een drama om die displays te bedienen en ik heb gisteren staan vechten met een parkeerautomaat in Leiden, altijd een uitdaging, dat je denkt waarom is dit nog steeds zo ongelooflijk dom, maar ik weet het wel, ze willen die parkeerautomaten helemaal weg hebben en dat je alles gewoon via je telefoon doet, maar goed, alles wat aan schermen is, bedieningsschermen lijkt e-ink ideaal, zeker in zwart-witte heeft het best van grote ontwikkeling, de kindles van de Amazon en zo, dat soort e-readers, die hebben ook allemaal dat soort schermen natuurlijk. Denk aan bushokjes, die tijden, je moet nu al die papieren kaartjes vervangen als er weer een nieuwe dienstregeling is, het is volledig ongelooflijk, maar goed, ik vond het als boekding, als vervanger voor het papieren boek, ik heb ooit zo'n ding gekocht, uiteraard een CD met illegale boeken en zo, dus dan had je meteen al 2000 boeken, die je allemaal echt niet ging lezen natuurlijk, maar je had een hele bibliotheek, die kon je er zo in pompen en ik denk dat dat bij de start eigenlijk al fout was, dat het ding veel te makkelijk te kraken was eigenlijk, dus wat ik hoorde van iedereen, dat ze gewoon die illegale boeken allemaal lezen en dat niemand de boeken kocht, waar Bol.com bij wijs spreekt en ik vind de prijs van een elektronisch boek, kijk het zal wel kloppen, dat je 12 euro betaalt voor een E-ink boek, maar het zit in je hoofd gewoon een beetje raar, je betaalt 12 euro voor iets, voor een bestandje zeg maar, dat voelt gewoon niet lekker, terwijl een boek in de winkel, je koopt een boek en het weegt gewoon een halve kilo ofzo, je hebt ook echt iets gekocht voor je gevoel, dus dat is weliswaar duurder, maar boeken hebben het best goed gedaan de afgelopen jaren. Ja volgens mij, ik heb de cijfers nog niet beraad, maar volgens mij de boekverkoop is in Nederland best wel stabiel, ik geloof dat het aantal boeken wel iets afneemt, maar de omzet, of de afzet, ja de omzet, die neemt toe, dus per boek wordt er eigenlijk meer betaald, volgens mij, E-boeks ontwikkeld zich wel, maar toch niet met de raketvaart die daar ooit van werd verwacht, dus ik denk dat dat sentiment wat jij een beetje beschrijft, dat een boek toch ook een ding is, niet alleen een bestandje, ja ik denk dat dat toch ook nog steeds wel een rol speelt bij de aanschaf van een boek. Ik zag ze wel redelijk vaak, ik heb een tijdje heel veel in de trein gezeten, en ja dan is zo'n ding natuurlijk wel makkelijk, als je bijvoorbeeld moet forensen elke dag, je zit elke dag een uur in de trein, dan is het natuurlijk handig om zo'n ding bij te hebben en daar gewoon een flink aantal boeken op te hebben, maar ja, nogmaals, het is natuurlijk ook wel een begrotelijk ding, het kost allemaal een boel geld uiteindelijk, het kosten boeken ook, maar dan heb je ook wat, al vind ik een e-reader heel veel fijner lezen dan een beeldscherm, toch vind ik het niet zo fijn lezen als papier, dus dat is weer een dingetje, maar ik ben erg benieuwd naar dat kleurreding, ik denk dat dat ontzettend wel goed gaat doen, maar wat natuurlijk nooit gaat lukken is gamen op een e-reader, dus ze gaat nooit winnen van de iPad, nee daar is het echt niet geschikt voor, maar wat jij net zei, buitentoepassingen, affiches, dat soort dingen, als het niet al te dynamisch is, dan moet dit volgens mij, maar goed, we gaan het zien, het is toch een ontwikkeling die zich nog steeds voortzet, en dat is toch wel interessant. Menu kaarten, interactief, kan het eigenlijk in combinatie met, ja het is een touchscreen ook, ja je kan er ook op schrijven inderdaad, je hebt zo'n stylus, je kan notities maken en dat soort dingen, dus het is inderdaad ook een interactief iets, leuk om in ieder geval te zien dat dat verder gaat en weer eens over te schrijven, toch iets waar je misschien al sneller rekening mee moet houden dan bedachten. Vorige week hadden we het ook nog, hebben we beloofd dat er nog een artikel zou verschijnen over een doorstart die eraan zat te komen, jij bent daar nog even ingedoken. Ja, ik zei vorige week, ik ga even bellen met de curator, dat heb ik gedaan, en ik zei als sub, ik zei dat het een 4e binnenrij was, dat was helemaal niet zo, het was een 4e drukkerij, het was de drukwerkfabriek, en ik heb zowel de curator gesproken als Kasper Kollek, de directeur van het bedrijf. Het verhaal staat op de garage vakbens, het was gewoon misgegaan, niet omdat de omzet nou te laag was of iets dergelijks, of omdat er te weinig vooruitzichten waren, maar hij huurde de drukwerkfabriek van de vorige eigenaar van het bedrijf, van de Weert, en die stopte met de verhuur, ook van de apparaten, en ook van de apparatuur, en hij had een XXL pers, 100-140 formaat geloof ik, dat was moeilijk te verhuizen, nou ja, en dan stapelt alle problemen zich op, toch niet al te florisante financiële situatie, in combinatie met dat probleem van waar moet ik dan mijn locatie gaan zien te vinden, en dan werd het bedrijf via het verklaard, of werd het via cement aangevraagd, en nu gaat hij door, eigenlijk in zijn eentje, dus er is nog de website van de drukwerkfabriek, maar het wordt niet bij de drukwerkfabriek gedrukt, maar het wordt allemaal uitbesteed, nou ja, en dan zijn er maar een paar partijen die dat kunnen drukken als het om XXL gaat, ja, ik vind dat toch, dat zegt hij ook op de website, we zullen dezelfde kwaliteit en service leveren, maar we produceren niet meer zelf, ik vind dat toch ook altijd wel wonderlijk, toch, die service en kwaliteit, dat is eigenlijk wat je bedrijf kenmerkt, tenminste daarmee onderscheid je denk ik altijd in de markt, maar kennelijk kun je dat net zo makkelijk aan de anderen overlaten, ik vind dat altijd wel bijzonder, ik las er trouwens laatst, ik weet niet meer waar ik dat nou tegenkwam, een Engelse website in ieder geval, dat is een Pino, en ik moest daar erg om lachen, omdat je dan meteen Pino voor je ziet, van Sesamstraat natuurlijk, dat staat voor een printer in name only, dus je noemt jezelf wel een drukkerij, of een drukwerkfabriek zelfs, maar eigenlijk je laat het ergens anders maken, dat vind ik wel een mooie uitdrukking eigenlijk, die houden we erin. Ja het lijkt mij de service die je levert is dat je een soort van zeer scherpe prijs, denk ik, dat was het drukwerkdeal uiteindelijk, toen Michael Aanink begon, in die tijd bestelde je een pakje drukwerkkaartjes voor 150 euro ofzo, had je visitekaartjes, een waanzinnig duur product was dat visitekaartje, en hij wist natuurlijk te verzinnen door het uit te besteden, door orders te verzamelen via de website, op een verzamelvorm af te drukken, kon je ineens voor twee tientjes visitekaartjes kopen, exact dezelfde kwaliteit eigenlijk, maar de kwaliteit was dan good enough quality, dat was eigenlijk het verhaal, wat jij verwacht had ga je krijgen, en het was niet uitzonderlijke kwaliteit ofzo, het was geen Rob Stolk stanselse preeg weet ik van wat ding ofzo, het was gewoon een simpel visitekaartje, en je zou dus verwachten dat dat bij de drukwerkfabriek dan ook zo zou zijn, maar Casper Kolk zei, wij maken nou juist weer die producten, die je gewoonlijk niet zomaar kunt bestellen bij de beroemde VOB's en de Gouds, dus hij onderscheidde zich daar wel mee, en dan is natuurlijk de vraag, hoe doe je dat dan, dat is voor mij ook een raadsel. Ik denk dat er meer drukkerijen zijn dan we denken, die zich alleen op drukkerij noemen, maar in feite de gebruikmaken van de capaciteit veranderen, en de kwaliteit veranderen, en daar is natuurlijk ook niks mis mee, maar ik vind het een interessant fenomeen om te zien hoe die industrie zich daar eerst tegen verzette, en het nu toch gewoon omarmt en daar een missermodel in ziet. Het is natuurlijk ook jammer voor de negen medewerkers van de drukwerkfabriek, die zijn hun baan kwijt, dus ik hoop dat ze heel snel iets vinden of al hebben gevonden. Verder zie ik op jouw bureau, nou dat zie ik niet echt hoor, maar ik weet gewoon dat u er staat. Ja, de bureaudelender van het KVGO. Ik kreeg deze week de kerstkaart van het KVGO. Is het een kerstkaart? Nee, het is een nieuwjaarskaart. Is het een nieuwjaarskaart? O, dan was u mooi op tijd. Hoe vond je hem? Ik vond het leuk. Leuk gedaan, grafische technieken, mooi gestanst inderdaad, slim gevouwen, er zit een kalendertje, zo'n driehoeks-bureaukalendertje zit erin. En wat me natuurlijk meteen opviel was het papier, met van die spikkeltjes. Een paar weken geleden hadden we het over gespikkeld papier, wat eigenlijk helemaal geen gespikkeld papier was, maar dan in voerkollen met spikkeltjes bedrukt, zodat het er dan weer gerecycled uitziet. Dus ik was heel even bang dat ik weer zo'n voorbeeld in handen kreeg, maar nee, gelukkig. Het is voor bermgras. Ja, bermgras. Voor het bijenpapier. Ik heb het op de site gekeken. Ja, ik snap niet helemaal wie nou precies de producent is, maar... Van dat papier? Ja. Nee, dat weet ik ook niet. Nee, het merken is in ieder geval voorbij. Ik vind het mooi papier, ik vind het leuk gedaan. Wat ik jammer vind, is... Je moet altijd eens een zeur hebben, hè. Ja. Sorry, ja. Ja. Nou ja, maar daar wil ik het straks graag nog even over hebben. Kijk, wat je als vormgever moet begrijpen is, als het papier anders is, dat het wel direct van invloed kan zijn op de leesbaarheid van je product. Ja. En vormgevers... Nou ja, eigenlijk gewoon 21-ste eeuwse vormgevers, haten alles wat 9 punts letter is of daarboven. Dus het moet allemaal 8 punten, of het liefst 1 punts letter, zodat je met een loop je teksten moet lezen. Het liefst alles kapitaal en zo. Ze hebben hier ook een piepklein cijfertje gekozen op de kalender. Ik kan het lezen, jij kan het lezen, maar je weet dat de toegang 50PLUS is. Iedereen heeft een bril of lenzen of gelezen of weet ik veel wat. Dus iedereen loopt te worstelen met z'n zicht. En ja, daar moet je toch rekening mee houden, vind ik. Als je zo'n papiertje hebt, dan... Nou, als je op de achterkant kijkt, daar staat dan... Deze kaart staat op voorbijpapier. Nou, je kan het allemaal lezen, hoor. Daar gaat het niet om. Dus het kan net, maar... Het is echt over een randje allemaal. En het vloekt met de traditionele typografische wet. Dat 9 punten vanaf 9 punten tot en met 13 punten is evengoed leesbaar. Maar ze willen altijd klein, klein, nog kleiner. Ja, de grasvezeltjes zijn soms groter dan de letters. Ja, ja, precies. En dan moet je dat toch even weten, weet je. Dat is zo tof. Wat maakt dat nou uit? Maak je die cijfertjes iets... Ja, drie punten groter en het is al mooi. Maar desal niet. Complimenten voor de vormgeving. Het ziet er wel tof uit. Het is met die stanzen goed gedaan. Nu ben ik wel erg lang aan het mopperen. Het is leesbaar. Het is te doen. Maar ik vind... Nou ja, ik heb gedaan wat ik gisteren... Want dat is wat ik ook al... Wat ik heb gedaan. Ik was dus bij de Bink. Drukkerij De Bink in Leiden. Ja, jij ging een workshop volgen. Ja, en toen heb ik geworsteld met die parkeerautomaten. En toen was ik binnen en... Als je nou gespikkeld papier wil zien, zeg maar. Dan zit je daar goed. En er waren heel veel vormgevings. Dus ook daar zat je dan goed. En het was ontzettend leuk. Ja, maar wat voor luxe was het? Nou, ik was... Ten eerste, ik kreeg een hele mooie uitnodiging. En daarna kreeg ik... Ik kreeg eerst een soort save the date uitnodiging. Die verpleegde wel een... Helaas, technisch foutje. Maar daarna kreeg ik nog een heel mooi boxje. Hadden ze? Met in een boekje. En in dat boekje stond het programma. En er kwamen allemaal papierlevers hier. En Trudy Dorp al. En ik dacht, we gaan de hele middag naar presentaties. Van allemaal commerciële mensen zitten luisteren. Die dan gaan vertellen. Ik ben de beste, de mooiste en de grootste. En dat was niet zo. Ze hadden het heel goed gedaan. De Bink heeft tegenwoordig de toonkamer... op de bovenste verdieping van de drukkerij. Ze moesten flink wat trappen op. En dat is helemaal niet erg. En dan kom je boven. Want ze verleden de toonkamer aan de overkant, meen ik. Ja, aan de overkant. Ze hebben nu een soort elfvormige toonkamer. Ze hebben op Marktplaats... Michael van der Kroch, de directeur, had op Marktplaats wat bioscoopstoelen gevonden. Dus daar heen gezet. Ja, echt leuk. Maar ze hadden allemaal steentjes gemaakt. Dus Gamound had een steentje. De Winter & Company had een steentje. Trudy Dorp al had een steentje. Schutpapier had een steentje. Ja, ook leuk. Paul Hermans, de stempelmaker, had een steentje. Je hebt ze nu bijna allemaal. Dat was een verpakkingsspecialist. Dus je kon gewoon door de drukkerijen lopen. Groepsgewijs door de drukkerijen lopen. Want daar stonden pas steentjes. En bovenop die toonkamer stonden... En je kon gewoon lekker zelf je dingetje doen. Oké. En als je klaar was, werd er champagne gegeven op het nieuwe jaar. En dan kon je nog een beetje netwerken. Kijk. Dat klinkt goed. Ja, ze vertelden mij dat er in twee dagen... Twee dagen zaten er twee sessies. Zestig mensen, geloof ik. Ik heb daar ook een beetje rond gevraagd. Wie ben je en wat doe je? Er zaten flink wat inkopers tussen. Ja, drukwerkinkopers. Er waren drukwerkinkopers. Eentje bijvoorbeeld die voor de loterijen werkte. En projectmanagers. Weet je wat in feite? Een soort drukwerkmakelaar is. Maar tegenwoordig, als je projectmanager bent, betekent dat ook dat je websites doet. Je doet heel veel meer dan alleen maar drukwerk. En vormgevers. Er zat bijvoorbeeld een vormgever tussen die alleen maar tot nu toe online werk deed. En die liep nu voor het eerst van haar leven door een drukkerij heen. Oké, inderdaad dan. Ja, die stelde gewoon vragen. Om wat te zien dan. Ja, voor wat leuk. En op de prepress. Bijvoorbeeld de vraag van, ja, ik moet altijd 300 dpi doen. Is dat wel goed of zo? En die man, ja. Dan is het scherper dan wanneer je traint. Dat is eigenlijk heel simpel uitgelegd. Ja. En heel limiter uitgelegd hoe de raster was. Hoe de puntjes uitzien. Dat beroemde trucje, de loop over het papier. Kijk, je ziet allemaal puntjes. Ja, goed. Voor dat soort mensen die eigenlijk nooit meer drukwerk bezig zijn, zeg maar. Is dat misschien toch wel een eieopener, letterlijk. Ja, op school hoor je het niet meer. Nee. En je ziet dus ook al die bij schutpapier bijvoorbeeld. Die hadden stapels met gespiekeld papier. Zoals je net al zei. Van spijkerbroeken gemaakt. Dat is LH Blauw. Oude spijkerbroeken die worden gerecycled. Ze hadden van tomaten. Bermgras kwam ook voorbij, geloof ik. 15% van al het papier wat gemaakt wordt bij schut, 15% van de omzet van het papier wat gemaakt wordt komt uit dat soort papierzoorten. Ja, ja, ja. En dan vind ik het goed, er zaten echt papierzoorten tussen. Als je nou geen rekening houdt met je vormgeving met het papier, dan ben je gewoon die sjaak. Dan is het gewoon onleesbaar geworden. Ja, je moet wel weten dat die keuze eraan zit te komen. Zal ik maar zeggen. Dus dat was superleuk om te zien. Ik zit even te denken. Trudy was er natuurlijk. Trudy Dorpaal is een vriendin van de Graafsche Vakpers. Zeker. Als je benieuwd bent naar Trudy, er staan video's op de Graafsche Vakpers. Als je zoekt, op Trudy Dorpaal met een Griekse I, dan vind je allerlei video's van Trudy die over een heel bijzonder boek hebben gesteld. Een standaard met een hele tafel vol bijzondere producten. Ja, leuk. Ik had eigenlijk een heel leuke middag. Ja, het lijkt me een inspirerend evenement. Ja, een inspirerend evenement. Ik hoorde ook nog Marco van der Kroog vertelde me ook nog dat hij ook een bedrijf heeft, al een tijdje geleden, overgenomen. Duocoor. Die hebben ze al een tijdje. Maar die hebben een Canon Colorado. En daar liet hij een afdruk van zien. Dekkend zwart. Echt supergoed gewoon, mat zwart. En die kan transparante inkt erop zetten. Dus dan krijg je zwart met transparante lak effecten. Ja, lak effecten. Waanzinnig goed. Dus dat soort dingen kan hij nu ook leveren. Dus je vindt eigenlijk van ontzettend... Dat moet ik ook nog zeggen. Waar gaan die vormgevers, waar staan ze nou het langst bij stil? Bij de degels. Ja, onmisbaar. Dat is toch de mooiste plek. Ja, dat is gewoon de mooiste plek. En ook daar weer, want je kunt dus, nooit bij stil staan, maar je kunt met magnesium, geloof ik, ze hebben verschillende materialen om pregen te maken. Maar het kan ook met polymeer. Dat is veel goedkoper. Prima spul. Maar ja, omdat die vormgevers altijd van die ontzettende lichte lettertjes maken. Alles moet heel dun met haarlijntjes. Heel pieterpeuterig. Ja, dan loopt het natuurlijk dicht. Want ja, dat is wat flexibeler materiaal. Dus als er druk op komt te staan, dan... Dus ook hier weer, lieve vormgevers, als je luistert. Ha! Maak nou gewoon een beetje gebruik van de inks die op het papier wachten. Doe het er ietsje verder. Eigenlijk is een light letter is eigenlijk, dat kan toch niet meer? Dat is toch jaren negentig? Dat kan toch niet meer? De A van hier light is, wie doet dat nou? En de haarlijntjes, dat is toch... Dat is toch... Dat is zo... Ja, goed. Iets groter zou woedend worden. Als je mijn vermoeden kan. Nog even over dat preeg. Je had natuurlijk... En dat is er nog steeds. Een tijdje dat 3D printen en wat de grafische industrie daar nou mee moest. Ik heb gevraagd. En waarom zou je nou niet een preegvorm kunnen printen, zeg maar. Voor een kleine oplage, zeg maar. Zo'n magnesiumstempel. Tegenstel je ook een contraststempel nodig. Dat was wel een hele heisa, zeg maar, zo'n stempel. En dat was met die kunststof dingen al een stuk eenvoudiger. Maar ja, kun je dat nou niet gewoon 3D printen, zo'n stempeltje? Ja, ik heb gevraagd van Paul Hermans. Ja, maar hij had geen antwoord. Nee. Hij zei, wij doen het niet, zei hij. Maar hij kon zich wel voorstellen dat dat wel zou kunnen. Geboortekaartjes en dat soort dingen, die worden vaak nu natuurlijk zelf ontworpen. Mensen die maken hun eigen ontwerp voor zo'n kaartje, weet ik veel, jubileum. Roep maar wat. Maar als je daar nou, stel dat dat is leuk, maar we kunnen er ook nog een preegvorm aan toevoegen. En dat is natuurlijk maar voor kleine oplagens en normaal is dat helemaal niet weggelegd. Maar stel nou dat je dat dan nou ja, een element uit zo'n ontwerpje zeg maar, een preegje je kan geven en dat gewoon met een tijdelijke 3D print preegvormpje doet. Nou ja, ik heb die suggestie al eens eerder aan mensen gedaan, precies wat jij zei. Iedereen kijkt zo'n beetje van, ja, ja, ja. Ik hoor nooit dat iemand dat doet. Ik ben heel benieuwd of het überhaupt kan, of iemand dat doet en of dat iemand weet van, nou ja, je gaat dus mee aan de slag. Ben benieuwd, laat mij weten. Ja, ik ben ook wel benieuwd. Ik kan er wel iets over zeggen, want ik ben wel bij bedrijven geweest in een hele andere industrie, die 3D printers, nou ja, echt elke dag gebruiken, zeg maar. Het is wel een beperking in de tolerantie. Het is wel grof, zeg maar. Het is niet wat ik zag bij Repro Air was, dat het zeer, zeer fijn werk was, vooral die magnesiumstempels. Nou ja, ook weer hè, omdat mensen dus per se een 6,5 punts lettertje willen. Dat kan dus. Die kun je folieën en zo. Het is nog leesbaar ook, het is te doen. Maar Ja, bij 3D printers, ja, ik denk dat je moet toch ook flink wat nabewerken, denk ik. Ja, lettertjes, piepklein lettertjes zal sowieso niet gaan, denk ik. Omdat, ja, de resolutie... Nee, een beetje met een vormpje of een geboortekruis. De naam is altijd redelijk groot afgebeeld, zeg maar, want iedereen moet weten dat hij Job heet. Maar dat zou best kunnen. Of een cirkeltje, een kransje, weet ik veel, ja, verzinnend maar. Een bloemetje. Ik heb wel zo'n Lego blokje gekregen met de naam Alex erop, Ja, dat moet kunnen. Ja, ik zou het ook wel zullen zien dat iemand het echt gebruikt, maar gelukkig ben ik nog geen voorbeeld van gezien. Nee, nou, nog zo'n nieuwe techniek waar we het over moeten hebben, de kunstmatige intelligentie. Ja. Waar ook enorm veel, alle 3D printers, iedereen moet er wat mee. Maar wat gaan we er nou mee doen? Ja, nou ja, ik had het drie weken geleden, of twee weken geleden, ik weet niet meer, vorig jaar, ik weet niet meer, een 3D-chat-gpd, een onmogelijke naam, ja. Dat is een chatbot, die, waarschijnlijk heb je er allemaal over gehoord, want het is natuurlijk in alle kranten en op alle journaals. En ik zei toen al van, nou ja, je zult zien dat ze nu, iedereen gaat nu vertellen dat het zo stom is, en dat het niet werkt, en dat het negatief is. Nou ja, inderdaad, het regent negatieve verhalen. Ongelooflijk. Weet je, van die flauwe dingen, dan gaan ze een raadseltje vragen stellen, weet je, Jan heeft, de moeder van Jan heeft vier kinderen. Karel, Piet en Kees. Hoe heet het vierde kind? Nou, hij vraagt Jan, en als je dat vraagt aan chat-gpd, dan snapt hij dat niet, dan zegt hij, nou, ik kan niet weten hoe dat vierde kind... Hij antwoordt zoals een mens zou antwoorden. Ja. Dat vergeet hij niet. In ieder geval een mens die de grap niet begrijpt. Hij antwoordt als een mens die de grap niet snapt. En ook als je dan nog een keer vraagt, ja, maar het antwoord zit in de vraag. Dan zegt chat-gpd, nee, het antwoord zit niet in de vraag, want, gaat hij uitleggen, nou, dus, mensen zijn niet onder de indruk van het wonder dat je in discussie bent met de computer, daar zijn ze niet onder de indruk, ze zijn onder de indruk van het feit dat hij niet het juiste antwoord geeft. Ja, maar andere mensen zie je er natuurlijk al mee aan de slag gaan. Studenten... En dat is ook negatief, want, oh, het is zo slecht voor de jeugd, want die jeugd, oh, die doet altijd alles verkeerd. Ja, maar je ziet wel hoe creatief ze daar meteen mee omgaan. Ze moeten een analyse van een gedicht maken, nou, dan vragen ze gewoon aan die machine, kun je dat gedicht van mij analyseren? Ja, verdomd, daar komen teksten uit die de leraren in ieder geval niet herkennen als kunstmatig. Nee, dat is ook negatief. Eigenlijk bewijzen studenten hoe goed het werkt, maar goed, uiteraard wordt in het onderwijs daar toch iets anders tegen aangekeken, zeg maar. Het is eigenlijk te goed. Maar ze vonden het dus niet erg? Toen jij en ik jong waren, dan ging je naar de bibliotheek, en dan zocht je zo'n uittrekselboek, en dan ging je daar eens te lezen wat nou eigenlijk in hemelsnaam het motief was van het Bittere Kruid of zo. En dat vonden ze allemaal prima, maar omdat het een computer is, is het stom. Maar ja, sorry hoor. En ik hoor, want jij zegt nu, ze zijn dus heel creatief met computers, maar dat heb ik nog niemand gehoord zeggen. Het is zo slecht dat ze het allemaal misbruiken. Ja, ja. Uiteraard wordt er ook benaderd bij alle illustratie, bijvoorbeeld het automatisch maken van illustratie, dat er zoveel auteursrecht wordt geschonden, of tenminste het recht van de schilders wordt geschonden. Wordt wederom niet gekeken naar kunnen we ook iets tofs doen hiermee? Nou ja, ondertussen, dat is allemaal wat ons bereikt via de media. Ondertussen zijn natuurlijk allerlei bedrijven, zoals Microsoft, keihard bezig om dit wel te gaan toepassen en er verschrikkelijk veel geld aan te verdienen. Ja, ja. Het zal ingebouwd worden in Word, die zal wel allemaal suggesties gaan doen, terwijl je zit te typen, neem ik aan. Ja, dat vermoed ik ook, ja. Nou ja, er was een grafische toepassing, waar ook het nodig over te doen was, volgens mij, eind vorig jaar. Iemand heeft een kookboek gecreëerd, op kunstmatige wijze, zeg maar. Ja, dat is inmiddels gefileerd door Henk Gianotto, hemzelf, onze grafische goeroe. Hij heeft er een soort recensies even verlinkt in. Nou ja, Henk ontdekte ook dat er stiekem toch allerlei woordjes met de hand waren, aangepast en zo, dus het was al vals spelen. Ja, hij noemt spelfouten, inconsistent woordgebruik, ingrediëntenlijsten die twee keer worden geplaatst, de klop van alles, van alles mis, met dat kookboek. Ja, aan de andere kant, het kookboek is in anderhalf uur gemaakt. Ja, precies. Opgemaakt, van illustratie voorzien. En daar gaat het natuurlijk om. Kijk, dat zegt Henk ook, dit is een bijzonder interessant experiment. Ja, precies, het is een experiment om te laten zien, volgens mij, dit kan nu al, zeg maar. Ja, nee, natuurlijk is het niet perfect. Maar, voor vormgevers, voor tekstschrijvers, voor opmakers, mensen die layout doen, kijk, die technologie wordt natuurlijk slimmer, getrainder, daar gaat het volgens mij vooral om. Die P in dat GPT, dat staat voor pre-trained. Dus ze hebben hem van alles gevoed, en daar maakt hij gebruik van om te doen wat hij nu doet. Maar, uiteraard gaat dat ding met nog veel meer informatie gevoed worden. En misschien ook wel gespecialiseerd, waardoor je dus een gespecialiseerde, getrainde programma's krijgt of toepassing. Dan wordt het volgens mij pas, dan gaan we een soort overtreffende trap hiervan zien. Ik denk dat het straks vooral wordt ingezet voor dingen waar mensen hun neus voor ophouden. Of dingen die mensen niet willen doen. Of die mensen niet kunnen. Of die niet kunnen, dat kan ook nog. Jij liet toen al dat voorbeeld horen, dat hij aan dat systeem, aan die software vroeg, om software te schrijven. Dan lees je weinig over. Je weet wel wat je wil. Ik zou een programmaatje willen maken dat dit en dat kan. Je hebt geen idee hoe je dat doet. Als je het nu aan dat ding uitlegt wat jij wil dat het gaat doen, dan vindt hij dus de software code die hij nodig heeft. Hij stelt zo'n programma samen uit andere programma's. Hij legt er nog bij uit ook hoe het werkt. Of je hebt al code geschreven, dat vond ik ook een waanzinnige. Je hebt een programma geschreven, dat gooi je in chat, gpt. En hij herschrijft het voor je, zodat het efficiënter is. Dat moeten ze onmiddellijk doen met alle programma's van Microsoft. Misschien is daarom Microsoft wel zo geïnteresseerd. Dat zou de software natuurlijk ontzettend veel beter maken dan het nu is. We komen er straks nog over te praten. Er zijn waanzinnige uitdagingen op het gebied van cybercrime. Er is behoefte aan heel veel meer intelligentie in de wereld. Ik weet nog een paar jaar geleden vroeger zijn er ene van de influencers of zo, drie of vier jaar geleden, van wat is de grootste bedreiging die ons staat te wachten op maatschappelijk niveau? Nou, de robots. Toen was het ineens een enorme hype om te zeggen dat robots al ons werk gingen stelen. Straks hebben we allemaal robots en hebben we allemaal geen banen meer. Nu we het overspannen. Vier pagina's in de voorstel waarom doen die robots zo weinig? Waarom is het zo moeilijk in te zetten? Het is allemaal totale onzin om dit soort dingen steeds af te branden en steeds te zeggen dat het een gevaar is. Niet alles is een gevaar. Het lijkt me dat met dit soort geldvindingen of ontwikkelingen, dat de oplossing een beetje voor het probleem uit loopt. Wat hebben we hier nou aan? In eerste instantie ziet het er bedreigend uit. Het gaat dingen doen die we toch zelf konden. Misschien is dat vaak wel de eerste reactie inderdaad. Stoomtreinen, noem het maar op. Het werd allemaal in eerste instantie als bedreigend en gevaarlijk gezien. Misschien is dat een soort natuurlijke houding. In tweede instantie is vaak denk ik worden de creatieve en de praktische toepassingen gevonden. Ja. Die worden echt wel gevonden. Dat is nooit zo sexy om dat in de krant te zetten. Als iets nuttig is, dat is altijd minder leuk dan zeggen dat het allemaal heel gevaarlijk is. Heel vaak wordt ook niks zinnigs meegedaan. Kijk naar deepfake. Er worden vaak natuurlijk ook negatieve dingen mee uitgehaald. Natuurlijk. Deepfake werd van verwacht en voorspeld dat mensen dan opgelicht zouden worden via checkprogramma's. Op het gezicht van iemand anders. Het is een paar keer gebeurd. Uiteindelijk wordt het alleen maar ingezet in de pornoindustrie om allemaal BN'ers te misbruiken. Dat is natuurlijk afschuwelijk. Maar goed. Om nou te zeggen wauw, wat is de wereld hiermee opgeschoten? Eigenlijk helemaal niks. Tot dusver. Dus ja, dingen worden ook wel een beetje opgeblazen. Nou ja, toch een negatief dingetje. We hadden het er net al over. Je kan dit soort programma's gebruiken om heel snel software te creëren. Wat natuurlijk ook al is gebeurd is dat mensen daar cybercrime software, ransom software mee creëren. Zelfs dat hoef je niet te kunnen. Zelfs dat kun je laten doen dus. En daarmee is dat gevaar misschien nog wel weer acuter geworden dan het eigenlijk al was. Het wordt heel vaak een beetje weggestopt. Het lijkt een beetje ver weg. Maar cybercrime is natuurlijk altijd dichtbij. Je ziet het nu in Engeland. Het Verenigd Koninkrijk waar de Royal Mail in feite op slot staat. Die hebben aan iedereen in Engeland moeten vragen om geen pakjes en post meer naar het buitenland te versturen. Want die systemen doen het niet. Die zijn gehackt. Spontaan printers op dat soort distributiecentra begonnen ransom notes van die dweigbriefjes te printen. Jullie zijn gehackt. Met afzender erbij. Betalen om je systemen weer werkend te krijgen. We hebben natuurlijk het afgelopen jaar wel vaker dit soort aanvallen gezien. Komori heeft ermee te maken gehad. In de Verenigde Staten. Kodak heeft ermee te maken gehad. Het is natuurlijk overal. Het bericht van de Royal Mail stond in The Guardian. Die zelf ook was gehackt. We hebben zelfs gezien dat het KVGO natuurlijk ermee te maken heeft gehad. En ik las overigens dat Cybercrime nu ook in de leveringsvoorwaarden van het KVGO is opgenomen. Dus ook daar is nu een clausule ingebouwd. Dus zo dichtbij is het wel. Nou ja, ik zei aan het begin voordat wij gingen praten hierover zei ik al, ja iedereen haakt af als we over cybercrime beginnen want mensen zijn gewoon niet geïnteresseerd. Waarschijnlijk luistert hier ook nu niemand meer naar. Maar je ziet wel aan Royal Mail, als ze gewoon de post niet kunnen verzenden naar het buitenland, dat de gevolgen gigantisch zijn. Dit is voor de grafische industrie van Engeland gewoon heel belangrijk. Maar ook voor de pakjeswereld. Het is heel groot. Stel voor dat PostNL morgen zegt van, ja sorry als jullie nog iets hebben wat je naar het buitenland kan sturen, dat kan even niet. Want we moeten even 2,5 miljard betalen aan een cybercrimineel. We zijn aan het onderhandelen. Ik zeg nu schetsen 2,5 miljard, maar het gaat de bedragen schieten omhoog. Het wordt per hack meer gevraagd. In het begin ging het om een paar honderd euro. Ze schouwen nu echt niet meer op tonnen of miljoenen te vragen. Sterker al, ze doen gewoon eerst onderzoek naar van, wat kan jij Ze onderhandelen ook gewoon met een gehackt organisatie. Wat denk je te kunnen missen? En het is dat vergeet iedereen ook het is misdaad die loont. Je wordt echt niet gepakt als misdadiger. Wij hebben in Nederland en Engeland en Europa niet of nauwelijks middelen om dit aan te pakken. Ook omdat het gewoon helemaal niet serieus wordt genomen. Nouja, je begrijpt het. Bij Royal Mail zit een organisatie achter die kennelijk vanuit Rusland opereert. Dat zal niet meevallen om daar... Nouja, als we dan even teruggaan naar Microsoft waar ik dus wat minder enthousiast ben over het algemeen. Waar je eigenlijk nooit iemand over hoort. Iedereen heeft dat ook bij al die... het VNO-NCW, die communiceren via het KFGO en alle andere brancheorganisaties met oplossingen van zo beveilig je je computer, zo klik niet op dit. Zorg dat je de slechte alle verantwoordelijkheid bent te gebruiken. Die moet zich helemaal wapenen tegen al die criminelen. En ja, er is eigenlijk zelden of nooit commentaar op de softwarebouwers die al die lekkers in feite gewoon in een programma inbouwen. Gewoon door slorig te programmeren vaak. Of door helemaal niet na te denken. Ook mijn... de partij die onze site host stuurt ons mailtjes met een link. Klik op deze link om je factuur te betalen. Nou, dat is een ontzettend slechte manier om te factureren. Kijk, zij vertellen ons dus... Diezelfde host vertelt ons wat we moeten doen om ons allemaal te beveiligen. Klik vooral niet op links als iemand een mailtje stuurt. Ja, klopt. Ja, en iedereen doet dat. Management informatiesystemen doen dat. Die maken er ook wel ruim mee. Nou, stuur je facturen via... En ja, het is verder van handig. Het zal allemaal anders moeten. Je ziet wel een... Het heeft eigenlijk naderlijks zijn nadeel. Om je te beveiligen moet je tegenwoordig steeds vaker met je DigiD inloggen. Dat is een behoorlijk veilige manier van inloggen. Maar ja, dat betekent ook wel weer dat je DigiD zo'n beetje overal voor gebruik gaat worden. Ja, voor mij komt er nu ook zo'n systeem voor bedrijven. Dat bedrijven z'n belingen... Z'n paspoort wordt aangebreid op Europees niveau. Digitaal paspoort ook. Ja, het is ook een soort van DigiD, zeg maar, om toch veilig transacties te kunnen doen. Ja, we moeten allemaal... Dus Microsoft mag programmeren wat die wil. En ja, die bouwt dan een firewalltje in ofzo. We hebben elke week vijf updates en weet ik veel wat. Maar die hoeven eigenlijk niet of nou eens na te denken over ja, hoe hun systemen gemisbruikt gaan worden. Dus ik denk dat er een keurmerk moet komen. Want er zijn ook al iets van standaard waar software aan zou moeten voldoen. En ik denk dat dat gewoon veel stenger moet worden. Allemaal moet gewoon afgenomen worden. Zo is het. Je mag niet als wachtwoord 1, 2, 3, 4 doen. Dat kan niet. Nee, of admin of... Nee hoor, die geraden. Daar gaan we ongetwijfeld nog vaker over hebben. Wat ga je de komende week doen? Nou, ik ga artikels schrijven voor Grafisch Nieuws. Het onvolpreze Belgische vakblad. Over groene drukkerijen. Leuk. Daar heb ik wel zin in. En ja, ik ga eigenlijk, maar dat ga jij doen, de reis voorbereiden naar Zwitserland. Ja, we moeten de voorbereiding voor Hunkler gaan treffen. Op pad naar Lucerne om daar de Indiët ontwikkelingen te kunnen volgen. Ja, Hunkler Innovation Days. Wanneer begint dat? 27 februari? Ja. Uit mijn hoofd geloof ik. En dat duurt een dag of 5? Volgens mij maandag tot en met donderdag. Als ik het goed zeg. Superleuk evenement. Zeker als je geïnteresseerd bent in Indiët. Als je niet geïnteresseerd bent in Indiët, moet je je serieus afvragen waarom je er niet even geïnteresseerd bent. Alle apparaatjes staan daar. De mensen staan erbij. Ze draaien ook allemaal. Je kunt ontzettend mooie voorbeelden zien. Ik heb daar zin in. Ja, zeker. Ondertussen, ik ben nog even aan het afronden met een presentatie die ik van de week ga houden voor de MDMX groep. Wat is de MDMX groep? Een samenwerkingsverband tussen een groep drukkerijen die elkaar van kennis en ervaring uitwisselen. Wat ga je er dan over vertellen? We gaan het daar hebben over de kansen en de uitdagingen die het komend jaar, de komende twee jaar, liggen in de grafische industrie. Dus we gaan een beetje kijken hoe het erbij staat. Waar je op moet letten. Wat je zou kunnen doen. Als je dan over alle kansen en uitdagingen wil even, over hoeveel uur mag je spreken? Ik ga me beperken tot een aantal, denk ik. Het is inderdaad vreemd. De titel, we gaan het in ieder geval hebben over de perfect storm waar de grafische industrie zich kennelijk in bevindt. We gaan kijken of dat een bedreiging is, of dat het ook kansen biedt. Nou, dat lijkt me interessant. Nou, mij ook. Dan mag je de volgende keer over vertellen hoe het was. Ja, dat gaan we doen. Dan gaan we afsluiten. Bedankt voor het luisteren. Tot de volgende Radio Taal. Zoals ik al zei, er was veel te vertellen. Ik kan nog aan toevoegen dat we de donateurs enorm dankbaar zijn. Dat dat overigens niet zegt dat wij te kosten zijn. Dus als jij onafhankelijke vakinformatie een warm hart toedraagt, ga dan naar het GrafischeVakpers.nl en klik op de donatieknop. Bedankt voor het luisteren en tot volgende week.