Ν.Παπανικολάου: Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το στρες των πανελλαδικών

The main ideas from this information are: - The discussion is about the stress and anxiety that students face during the national exams in Greece. - The guests emphasize the importance of managing stress and providing support to both students and parents during this challenging time. - The parents' role in creating a supportive and calm environment is crucial. - The guests suggest various ways to help students cope with stress, including taking breaks, engaging in pleasant activities, and avoiding unnecessary pressure. - The discussion highlights the need to recognize that exams do not determine a student's future and that there are many paths to success. - The presence of parents outside the exam centers can also add pressure to the students. - The guests stress the importance of understanding the emotional needs of students and avoiding unintentional pressure. Λοιπόν, σας είπαμε λίγο νωρίτερα ότι σήμερα έχουμε τη χαρά να φιλοξενούμε τον κύριο Νίκο Παπανικολάου, τον κλινικό ψυχολόγο. Με πολύ χαρά πραγματικά, κύριε Παπανικολάου. Καλημέρα σας. Καλημέρα, καλημέρα. Καλημέρα σας. Καλημέρα σας, κύριε Σάββολου. Καλημέρα, κύριε Γιώργο. Καλημέρα και στους ακροατές του Ράδιονι. Πολύ σας ευχαριστούμε που είστε σήμερα κοντά μας. Είναι μια δύσκολη μέρα γιατί ξεκινούν οι πανελλαδικές και εμείς σας έχουμε εδώ γιατί θέλουμε να ακούσουμε, θέλουμε να μας πείτε, να μας δώσετε κάποια συμβουλές για όλα τα παιδιά, για τους γονείς που από σήμερα, λόγω ότι ξεκινούν οι πανελλαδικές, δίνουν μια μεγάλη μάχη, ένα μεγάλο αγώνα και γνωρίζουμε πολύ καλά πόσο στρες δημιουργεί όλη αυτή η κατάσταση και γι' αυτό είστε εσείς εδώ σήμερα κοντά μας για να σας ακούσουμε και να μας πείτε τι πρέπει να κάνουν και τα παιδιά και οι γονείς, πώς μπορούμε να το διαχειριστούμε όλο αυτό. Κύριε Παπα-Νικολάου. Κύριε Σκάφουγλου, όταν μιλάμε για στρες των πανελλήνων εξετάσεων, το που μου έρχεται κατά νου είναι μια φράση κοινότητη θέλω, γιατί ήμουν αγιος και γέρος, μια κατάσταση η οποία τα τελευταία χρόνια, τα τελευταία 30-40 χρόνια, αν θέλετε, υπάρχει σταθερά. Θα λέγαμε φτάσαμε εσείς ως το 2024 και ωστόσο μιλάμε ακόμα για στρες των πανελλήνων εξετάσεων, πανελλαδικών, δεν ξέρω πώς τις λέμε πλέον εξετάσεις, θέλω να αλλάξω ονόματα, αλλά τόσο θα έλεγα ότι η νοοτροπία και το στρες παραμένει ίδιο και ποτήν περνάει από γενιά σε γενιά, αν θέλετε, από τη γονή στα παιδιά, από τα παιδιά στα επόμενα παιδιά και ούτω καθεξής θα πω και πέρα. Το σίγουρο, ξέρετε, είναι ότι πάντα με την αλάμφατη γνώση των αριθμών, αν θέλουμε να μιλήσουμε ξεκάθαρα, θα μιλήσω για μια έρευνα η οποία είχε γίνει πριν κάποια χρόνια και η οποία έγινε σχεδόν σε όλα τα εκπαιδευτικά ειδρύματα της χώρας, εξερούντα μόνο το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, αν θυμάμαι καλά, όπου φαινόταν με βάση την έρευνά τους, το πρώτο έτος, οι φοιτητές, σηκούσαν στη σχολή της τέταρτης επιλογής τους. Άρα λοιπόν, όταν μπήκαν ουσιαστικά στην πρώτη χρονιά τους, θεωρούσαν ότι μάλλον είχαν αποτύχει. Στο τέταρτο έτος, ωστόσο, ένα συνδεκτικά μεγάλο ποσοστό, κοντά στο 90%, συγκεκριμένα το 88%, θεωρούσαν ότι ακολουθούσαν τον κλάδο τον οποίο είχαν επιλέξει. Αυτό τι σημαίνει? Σημαίνει ότι συμβιβάστηκαν, σημαίνει ότι προφαρμόθηκαν, σημαίνει ότι αυτή η μοναδική ικανότητα της προφαρμοστικότητας την οποία την έχουμε όταν είμαστε 18-19 ετών, μάλλον είναι κάτι το οποίο μας βοηθάει όσο θέλουμε να οικιοποιηθούμε μια σχολή, πόσο δεν το μάλλον όταν έχουμε τη δυνατότητα, διαμέσου ενός μεταπτυχιακού διπλώματος στην πορεία, να μπορέσουμε, αν θέλετε, να στάξουμε ακριβώς το πλάνο σπουδών αυτό που θέλουμε και τελικά να βραθούμε στον πλάνο της εργασίας που θέλουμε έστω και αν έχουμε ξεκινήσει τις ακαδημαϊκές μας σπουδές από κάποιον άλλον στις χώρες. Άρα λοιπόν είναι πολύ πολύ σημαντικό να φτιαχτούμε ότι τελικά οι εξετάσεις αυτές μάλλον δεν είναι το τέλος, μάλλον δεν είναι αυτό το οποίο κρίνει το μέλλον μας. Είναι απλά ένας αγώνας, είναι ο πρώτος αγώνας που δίνουμε, είναι η πρώτη δοκιμασία που δίνουμε και νομίζω ότι καλούμαστε να πάμε τόσο στα παιδιά όσο κυρίως οι γονείς διότι οι γονείς, έλεγα, είναι αυτοί οι οποίοι μεταφέρουν το καλό ή το κακό κλίμα εννοίωτε και όταν λέω κακό κλίμα δεν εννοώ μόνο το επιθετικό ή αν θέλετε το κλίμα της τέντασης το οποίο μπορεί να υπάρχει, αλλά θα έλεγα και το κλίμα του βάγκους το οποίο υπάρχει πολλές φορές. Άρα λοιπόν οφείλουμε να πάμε το καλύτερο δυνατό κλίμα σε κάτι το οποίο δεν κρίνει σίγουρα το μέλλον μας που μόνο που θα έλεγα ότι κρίνει ίσως είναι το παρελθόν μας υπό την έννοια του ότι τελειώσαν τις προετοιμασίες και προφανώς και την ψυχολογία την οποία έχουμε για να πάμε να δώσουμε τις επιπτώσεις. Και το θέμα είναι και πώς το διαχειρίζονται και οι γονείς. Πώς μπορεί να βοηθήσει το παιδί αυτές τις μέρες, τις δύσκολες αυτές τις μέρες που υπάρχει λίγο το στρες, που υπάρχει λίγο η αγωνία και υπάρχει και η κούρεση μην ξεχνάμε γιατί δεν είναι μόνο το στρες και η αγωνία είναι και η κούρεση που όλο αυτό το διάστημα τα παιδιά έχουν ρώσει το καλύτερο τους σε αυτό. Πάνε από ένα βιβλίο, αφήνουν όσα έκαναν πριν, δηλαδή τις δευτεριότητές τους να πάνε μια βόλτα δεχομένως να δουν έναν αγώνα που έλεγα εγώ το πρωί «Κύριε Παπα Νικολάου δεν ξέρω πώς το κατάφεραν χθες το βράδυ». Αν δεν πάει σε περίπτωση, θα ήθελα να μας πείτε λίγο πάνω σε αυτό. Αυτό ειπώς ακριβώς κύριε Σάσσο. Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό οι γονείς, όπως είπα και προηγουμένως, να καθούν δίπλα από τα παιδιά και όχι μπροστά από τα παιδιά. Δηλαδή υπάρχουν κάποιες χαρακτηριστικές φράσεις, οι οποίες θα έλεγα μας αγκώνουν περισσότερο έστω και αν οι γονείς το λένε με την καλή τους θέληση ώστε να ξεαγχώσουν εντός αγωγικών τα παιδιά τους. Μια τέτοια φράση είναι το χαρακτηριστικό «Μην αγχώνεστε». Είναι μια ατυπή κοινότυπη φράση, η οποία αφιερώνει τη δική μας αμυθανία. Καλύτερα λοιπόν από τους γονείς να υπάρξει στο πήγαινα μια πόλτα, δες ένα αγώνα ποδοσφαίρου καλή ώρα χθες το βράδυ, έστω και αν τελείωσε αρκετά αργά, γιατί είναι αρκετά σημαντικό έτσι ώστε να μπορέσει να χαλαρώσει ο υποψήφιος. Μίλα με κάποιο φίλο σου, έστω και μέσω της τεχνολογίας. Σκέψου κάτι ευχάριστο. Σε τρεις λομάδες θα υπάρξουν διακοπές. Έτσι αν θέλετε τα νησιά βορείως της Τρίτης, Πάρος, Νάξος, θα φτενάξουν από τους υποψηφίους οι οποίοι με κάποιο τρόπο ήδη έχουν κλείσει κάποιες διακοπές τις οποίες θέλουν να πάνε. Ή ακόμα τέτοια εξολεκτικά μηνύματα. Να περάσουμε με μία φίλη αγκαλιά που απλά με την αγκαλιά μας δείχνει το ότι είμαι πίπλα σου σε έναν αγώνα και όχι είμαι μπροστά σου. Το επόμενο, ξέρετε, το είναι χαρτιστικό ότι πρέπει να αποφεύγουμε τα εντάσεις, γιατί υπάρχουν εντάσεις κατά ψέματα. Υπάρχουν εντάσεις γιατί οι υποψήφιοι αυτή τη φάση θα λέγαμε ότι ένα χαρτιστικό που έχουν είναι ότι οι ενίωτες έχουν έκρηξη θυμού. Να αποφεύγουμε επίθετα τους φίλους ανάξιους, για παράδειγμα, όχι μόνο γιατί καθαρακώνουν την ψυχολογία, αλλά προφανώς γιατί δυναμητίζουν τη σχέση μας με τους υποψηφίους. Ένα άλλο χαρτιστικό που μου έρχεται, έτσι είναι να μετράνε αντίστροφα τους φίλους. Έχουμε 24 ώρες για την επόμενή σου δοκιμασία. Έχουμε τρεις μέρες για την επόμενή σου δοκιμασία. Έχεις κάνει τη δύναμη επανάληξη. Δεν κάνουμε τίποτα περισσότερο, κύριε Πάθοδο, κύριε Γιακουβή, ότι ανεβάζουμε το σπεύ. Τις συμβουλές, θέρετε, μάλλον προκαλούν περισσότερη ένταση σε μια πίλη, όπως έλεγα και προηγουμένως, πεταμένη απ' νόστερα. Τις ενδοσταγωγικές προσβολές τις οποίες έχουμε, για παράδειγμα, του θα με ντροπιάσεις. Αλλά ακόμα και τις θετικές θέσεις του θα με κάνεις περήφανο. Προφανώς ο γονιός δεν γίνεται περήφανος όταν κάποιος υποψήφιος θα γράψει καλά ή θα γράψει ούτε προφανώς θα ντροπιαστεί. Χαρκρητικό, το πρώτο πληθυντικό. Αυτό το πρώτο πληθυντικό, ξέρετε, που ξεκινάει ήδη από το δημοτικό σχολείο. Πηγαίνουμε σχολείο, έχουμε διαμονάτες, ειδικά από την Ελληνίδα Μάννα, τα ψέματα που υπάρχουν πολύ συχνά. Ειδικά σ' αυτή την περίοδο νομίζω πάνουμε στα τρέχτα. Τα τάσεις τους τη δίνουμε, διαβάζουμε, δεν έχόμαστε υποψήφιοι, δεν έχόμαστε επισκέψεις. Οι κατάστασεις, προφανώς. Γιατί μετά γράψαμε καλά και το άλλο. Γράψαμε καλά ή δεν γράψαμε καλά. Δηλαδή περάσαμε. Γράψαμε καλά ή δεν γράψαμε καλά, ακριβώς. Συγχωρείτε κύριε Αθαβούλου, όλο αυτό ουσιαστικά τι κάνει, κορυφώνεται με έναν γονέα του υποψηφίου, ο οποίος βρίσκεται μαζί του έξω από τα εξεταστικά κέντρα. Βέβαια, όλα τα πράγματα το παρατηρούμε. Δεν ξέρω σήμερα αν κάνουμε μια βόλτα, γιατί είμαστε τώρα εμείς εδώ, αλλά αν κάνουμε μια βόλτα, φαντάζομαι, έξω από τα εξεταστικά κέντρα, πιο πολλοί θα είναι οι γονείς που βρίσκονται απ' έξω, παρά οι μαθητές που είναι μέσα. Ακριβώς. Εκείνη τη στιγμή, κύριε Αστάθουλου, περνάμε το μήνυμα αυτό, ότι, τελικά, εγώ αγχώνομαι εξίσου μαζί σου. Ναι. Ή ότι είμαι και δίπλα σου. Άρα, λοιπόν, υποψήφιος τι κάνει, αγχώνεται. Να ρίξω λίγο από τον Νικόλαο. Είναι και το ότι είμαι δίπλα σου. Είναι και αυτό. Που είναι σημαντικό και είναι γονέα. Είναι και το ότι είμαι δίπλα σου, αλλά το είμαι δίπλα σου, ξέρετε, ειδικά στην ηλικία των 17 ετών ή 18 ετών, Πιστεύετε ότι προκαλεί περισσότερο άγχος όταν ξέρει το παιδί, ότι ο μπαμπάς και η μαμά είναι έξω απ' τα κάγκελα και περιμένουν πότε θα βγει, ή βγαίνει ο πρώτος και εγώ, τι γίνεται, τι μαθαίνεις, τελειώνει ο δικός μου, θα βγει. Ακριβώς, ακριβώς. Είναι δύσκολα, το θέμα δεν είναι άσκολα. Νομίζω ότι προξενεί μεγαλύτερο άγχος. Νομίζω ότι προξενεί πολύ μεγαλύτερο άγχος, γιατί μπερδέρει ακόμη περισσότερο τον υποψήφιο. Και έστω κι αν, πολλές φορές το έχω ακούσει από τους γονείς το χαρακτηριστικό, «Μα με ήθελε το παιδί απ' έξω». Μα το «με ήθελε το παιδί απ' έξω» σημαίνει ότι πρακτικά ήθελε έναν γονέα, ο οποίος θα τον ήθελε δίπλα του, αλλά στην συγκεκριμένη χρονική στιγμή ίσως και το παιδί το ίδιο δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι αγχώνεται όχι μόνο για το πώς θα πάει το ίδιο, αλλά και για το να μην απογοητεύσει το γονέα. Έστω κι αν ο γονέας έχει κάνει τις φιλότιμες προσπάθειες, ούτως ώστε να μην απογοητευτεί. Έστω κι αν δύο υποψήφιους στη συγκεκριμένη φάση δεν έχει γράψει καλά. Νομίζω ότι το εξουρευτικό μήνυμα το οποίο στέλνουμε είναι ότι δεν είναι ο πιο ευτυχής γονιός όταν δεν έχει τράψει καλά. Άρα λοιπόν αυτό που κάνει το παιδί είναι κάτι τελείως διαφορετικό σε σχέση με αυτό το οποίο θέλουμε να δώσουμε. Αυτό που έλεγα προηγουμένως είναι... θα μπορούσαμε να προσθέσουμε για παράδειγμα κάτι που δεν υπάρχει αυτή την πράξη τώρα, να αναφορθούμε πραγματικά τα παρελθόντα. Είδατε, το σιτάλεγα. Εσύ ήθελες να είσαι πωλημένος μπροστά στον έφηβο, για παράδειγμα αυτή την περίοδο, δεν έκανες τίποτα. Ή το αίσθημα χαρτιστικά ενωσής το οποίο υπάρχει. Εγώ δεν πήγα πουθενά ούτως ώστε να δίνω 800 ευρώ το μήνυμα το οποίο υπάρχει και το οποίο το βλέπουμε. Προφανώς λοιπόν... Ασκούν μία πίεση, λέτε. Λέω, ασκούν μία πίεση με αυτόν τον τρόπο. Αυτό λέτε. Άκριβος. Ασκούμε μία πίεση χωρίς να το συνειδητοποιούμε και πολύ απλά τεντένουμε στο παιχνίδι του υποψηφίου εκπροσαγωγικού αντιλέξης παιχνίδι, σε έναν υποψήφι ο οποίος είναι ήδη αγχωμένος, σε έναν υποψήφι ο οποίος είναι ήδη θυμωμένος και τους δικούς του λόγους σε έναν υποψήφι ο οποίος φέρνει όλο το βάρος της ευφυδίας και σε έναν υποψήφι ο οποίος πολύ απλά δεν μπορεί να διαχειριστεί μια κατάσταση. Άρα είναι πολύ σημαντικό να βγούμε μέσα από την κατάσταση και αυτό το κλίμα το οποίο προσπαθεί ο ίδιος ο υποψήφιος να καλλιεργήσει, για να λοιπόν να δημιουργήσουμε όσο το δυνατόν ένα καλύτερο κλίμα για να μπορέσει να δώσει απλά και μόνο μια δοκιμασία την πρώτη δοκιμασία. Σίγουρα πάντως είναι μια δοκιμασία με την οποία δεχτείτε το μέλλον. Και ξέρετε κύριε πρωθαγμενικό λαό πολλές φορές δεν γνωρίζουν και τα παιδιά δηλαδή έχουν μέσα σε όλο αυτό να διαχειριστούν και το πού θα περάσουν τι θέλουν να γίνουν. Δηλαδή πρέπει να αποφασίσουν τώρα στην ηλικία των 18 τι θα κάνουν στο μέλλον τους οπότε και αυτό είναι επιπλέον ένα βάρος το οποίο σηκώνουν αυτά τα παιδιά και το οποίο έρχονται να διαχειριστούν στη συνέχεια και μετά τις πανελλαδικές. Είναι και αυτό ένα θέμα. Είναι και αυτό ένα θέμα ακριβώς κύριε Σταυρού και ιδιωματικά με αυτό που λέγατε θα σας έλεγα ότι αυτό είναι μια καλή οδηγοχή. Δηλαδή εννοούμε ένα παιδί το οποίο πρακτικά είναι αρκετά συνειδητοποιημένο ως πρωθωτή γενικώς θέλει αλλά δεν είναι και τόσο συνειδητοποιημένο ακριβώς ως πρωθυσχολήτη την οποία θέλει να επιλέξει. Από εκεί πέρα όμως υπάρχουν παιδιά και θέσεις τα οποία έχουν μια πολύ καλή χωρία μέσω της πανελληνικής, πανελλαδικής επίθεσης. Απλά τι κάνουν. Μπερδεύονται τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή δηλαδή γιατί δεν είναι έτοιμα ψυχολογικά να φύγουν, να αποκολουθούν από την προστόληση την οποίαν έχουν στην οικογένεια. Πολλές φορές και θα σας ρωτώ αυτό μέσα από την εμπειρία μου που είναι πολύφρονη η εμπειρία μου. Πολλές φορές βλέπω μαθητές που να πάρουν καλά αποτελέσματα, δεν παίρνουν καλά αποτελέσματα της πανελληνικής επίθεσης γιατί ίσως δεν αντέχουν να μπορέσουν να απομακρυνθούν από την οικογενειακή αυταλπορία, από την οικογενειακή προστασία στην οποία μπορεί να αισθάνονται. Την επόμενη χρονιά ξέρετε τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά ίσως έχουν ωριμάσει περισσότερο ίσως έχουν διαχειριστεί καλύτερα τη συγκεκριμένη ανασφάλειά τους και έχουν λαμπρές επιδόσεις, θα έλεγα έτσι. Ας πούμε ότι έχουμε ένα παιδί 18 χρονών που είναι κατασταλαγμένος και λέει ότι εγώ θέλω να πάω σε συγκεκριμένη σχολή. Όταν υπάρχει ένας πολύ ξεκάθαρος στόχος αυτό βοηθάει στους υποψήφιους να έχουν μια καλύτερη, να διαχειρίζονται καλύτερα τα πράγματα. Ξέρετε θα έλεγα ότι τα περισσότερα παιδιά με βάση και αυτή τη λέρενα την οποία σας είπα προηγουμένως και η Λεκουβία αναφέραμε προηγουμένως, δεν είναι κατασταλαγμένοι και αυτό φαίνεται ότι στο πρώτο έθος, μάλλον και στους σχολείτες θα ήταν επιλογίστως. Προφανώς λοιπόν μιλάμε για ένα παιδί το οποίο είναι αρκετά μπερδεμένο, για ένα παιδί το οποίο δεν έχει ξεκάθαρος στόχος και για ένα παιδί το οποίο αν θέλετε ίσως επιλέγει με βάση του ποια μαθήματα του αρέσουν και όχι του που θέλω εγώ να καταλήξω, του τι επάγγελμα θέλω να κάνω του τι είναι αυτό το οποίο μου ταιριάζει. Άρα λοιπόν προφανώς το οποίο τους προσθέτει ένα άγχος, τα αγχώνει ακόμη περισσότερο σε μια ήδη αγχωτική περίοδο. Προφανώς ομολογεί ότι το αντίδρατο σ' αυτό ξέρετε είναι το ότι τελικά η ομορφιά των τελευταίων ετών και η κατάκτηση αν θέλετε των τελευταίων ετών, είναι το ότι τελικά ο καθένας από μια σχολή έχει τη δυνατότητα μέσω ενός μεταπτυσιακού να μπορέσει να ιστιάσει την προσοχή του απέναντι σε ένα αντικείμενο το οποίο είναι ένα αντικείμενο το οποίο θα έλεγα ότι γυπνιάζει με τη σχολή της πρώτης του επιλογής και να λοιπόν με κάποιο τρόπο να μπορέσει να πλησιάσει την πρώτη του επιλογή μέσω κάποιου μεταπτυσιακού. Αυτό είναι ξεκάθαρο. Και νομίζω ότι είναι πάρα πάρα πάρα πολύ σημαντικό. Σίγουρα. Αυτό αναφερά για ένα παιδί, αυτό το δεύτερο σχέδιο του ερωτήματος, αυτός αναφερά για ένα παιδί το οποίο έτσι έχει μια ξεκάθαρη επιλογή, έχει ευτιάσει την επιλογή του συγκεκριμένου έχει καλή ψυχολογία εντός αγωγικών. Ένα παιδί το οποίο είναι αρκετά συνειδητοποιημένο εντός αγωγικών. Ένα παιδί το οποίο όχι απαραίτητα έχει διαβάσει τόσο πολύ αλλά αν θέλετε έχει ένα ξεκάθαρο στόχο και μπορεί να διαχειριστεί το άγχος του είναι ένα παιδί το οποίο σε ένα στιγμή θα πετύχει αυτό το στόχο που αρκάει γρήγορα. Είτε με τη δεύτερη του επιλογή, είτε με το να μπορέσεις να βρεθείς με κάποιο άλλο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Νομίζω ότι είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό. Είναι ένα όπλο το συγκεκριμένο. Από εκεί και πέρα προφανώς για ένα παιδί το οποίο δεν έχει και την καλύτερη ψυχολογία για ένα παιδί το οποίο είναι με χαμηλή αυτοπεποίηση για ένα παιδί το οποίο είναι αρκετά προβληματισμένο είναι κάτι το οποίο το αγχώνει ακόμη περισσότερο γιατί γιατί πολύ απλά βλέπει απλά και μόνο αυτή την πόρτα την οποία πρέπει να χτυπήσει και αυτή η πόρτα πρέπει να ανοίξει. Άρα λοιπόν πολύ απλά δεν έχει εντός αγωγικών έξοδων διαφυγής. Νομίζω λοιπόν ότι αυτό που είπατε προϋποθέτει ένα παιδί το οποίο να είναι κατασταλαγμένο και να έχει μια αρκετά ευσφυλή λεγόμενη αυτοπεποίηση. Αλλά είναι όλα τελικά θέμα ψυχολογίας διότι όταν πας με καλή ψυχολογία ακόμα και πολύ καλά διαβασμένος να μην είσαι κάτι παραπάνω μπορεί να πετύχεις και να καταφέρεις. Θέλω να σας πω κάτι άλλο κύριε Παπα-Νικόλαο και μιας και σήμερα ξεκίνησαν οι πανελλαδικές εξετάσεις. Από εδώ και πέρα τα παιδιά πώς μπορούν να πορευτούν μέσα στην ημέρα ας πούμε καθημερινά μέχρι να τελειώσουν και τα μαθήματά τους. Ποιες είναι οι συμβουλές που δίνετε εσείς να κάνουν ένα μικρό διάλειμμα να πέσουν πάλι με τα μούτρα στο διάβασμα να κάνουν μια βόλτα. Τι θα συμβουλεύατε εσείς. Να συνεχθούν στο διάβασμα πριν να ξέρουν. Μέχρι να μπορούν να κάνουν και να σταθούν καλύτερα και να πουδώσουν καλύτερα. Είναι άλλα παιδιά που διαβάζουν μέχρι το ξημέρωμα μέχρι τις 5 ώρες και μετά πάνε 8 ώρες στο σχολείο και δίνουν. Μέχρι τις 2 ώρες πριν το ξέρουν και διαβάζουν. Αυτό βοηθάει. Ακριβώς και δεν βοηθάει. Είναι ξεκάθαρο και μάλιστα έχει υπάρξει έρευνα. Έρευνα στην Αμερικάνικο Πανεπιστήμιο. Στην Κυσιαλία συγκεκριμένα. Όπου η έρευνα αυτή έδειξε ότι το διάβασμα των εξαντλητικών τελευταίων ημερών είναι ένα διάβασμα το οποίο όχι απλά σε κάνει να μην γράσεις καλά αλλά και καν να ξεχνάς ακόμα και αυτά τα οποία έχεις το εξαντλητικό διάβασμα των τελευταίων ημερών σε αυτά τα οποία έχεις κατακτήσει μέχρι εκείνη τη χρονική στιγμή. Άρα λοιπόν σίγουρα δεν βοηθάει το να κοιμόμαστε ελάχιστα. Θα έλεγα ότι ακόμα κι αν δεν μπορούμε να κοιμηθούμε δεδομένο το ότι μας αντωμένει είναι πολύ σημαντικό το να μπορέσουμε να ξαπλώσουμε έστω στις 11-12 η ώρα την προηγούμενη των εξετάσεων. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα θα κοιμηθούμε. Στην ειδικημένη χρονική στιγμή είναι πολύ σημαντικό να μπορέσουμε να κάνουμε κάτι όμορφο το οποίο μας περιμένει να προσπαθήσουμε να φτιάξουμε την προσοχή μας όχι στην αυριανή εξέταση αλλά θα έλεγα ότι κάτι όμορφο που μας περιμένει. Μιλήσαμε προηγουμένως για παράδειγμα για τα νησιά της βόρειας της Κρήτης τα οποία περιμένουν τους περισσότερους υποψήφιους στην εκδρομή τους, στην πρώτη τους εκδρομή που σε ένα σημείο θα πάνε όλοι μαζί μετά τις εξετάσεις. Από εκεί και πέρα σίγουρα αυτό που κάνουμε είναι ότι κοιμόμαστε νωρίς κοιπνάμε νωρίς, φτάνουμε νωρίς αποφεύγουμε συζητήσεις τους στο εξετατικό κέντρο εννοώ πάντα αποφεύγουμε συζητήσεις τους τι διάβασε, τι δεν διάβασε, τα φέρνει, τα σώζει όλες αυτά τα πειραδάκια δηλαδή τα οποία προφανώς το που κάνουν είναι πιανχόλυνα ακόμη περισσότερο και αποπροσανατολίζουν ακόμη περισσότερο μπαίνουμε, προφανώς έχουμε φάει πρωλινό αποφεύγουμε τη κρίση κάθε διαγερτικών νοκιών μπαίνουμε στο εξετατικό κέντρο όσο το δυνατόν πιο ήρεμη από εκεί και πέρα, ακόμη και στην περίπτωση που αποφεύγουμε ιδιαίτερα, υπερβολικά που μας πιάσει πανικός κατά τη διάρκεια της εξέτασης αυτό που συνηθίζουν να λένε είναι ότι η πανικός δεν θα περάσει 10 λεπτά κρατάει το πολύ η πανικός σε αυτά τα 10 λεπτά θα μπορέσουμε ως ένα σημείο να μας συντάξουμε τις δυνάμεις μας και να ευπιάσουμε την προσοχή μας σε κάτι το οποίο γνωρίζουμε ξεκινάμε δηλαδή από το θέμα το οποίο γνωρίζουμε είναι δηλαδή πολύ σημαντικό να μην κατεβάσουμε τα μολύβια να συνεχίσουμε την προσπάθεια και όπως είπα και προηγουμένως να θεωρήσουμε ότι είναι ένα παγώνα ο οποίος πολύ απλά σίγουρα δεν κρίνει το μέλλον μας όχι βέβαια πάντα είπαμε και πριν ότι υπάρχει και κάτι άλλο στη ζωή μας δεν σταματάει η ζωή κανένας δηλαδή οι πανελλαδικές εξετάσεις λοιπόν κύριε Πανικολάου πολύ σας ευχαριστούμε μας βοηθήσατε και βοηθήσατε για τους ακράτες μας μας βοηθήσατε για τους ακράτες μας και τους γονείς και τα παιδιά ακριβώς ακριβώς ξέρετε κύριε Ασταύτου κύριε Γιακουβή είναι πολύ σημαντικό αυτό που είπατε προηγουμένως δεν έχει μάθει πόσο μακριά πάει κανείς αλλά το να συνεχίσει να περπατάει αυτό το είπε πρώτος ο Βούδας με το λαγό και τη χελώνα ξέρετε το είπε τη συνέχεια ο Βούδας εμείς σουσιαστικά συμφωνούμε και με τους δύο αυτό που συνεχίζω να λέω είναι τα καλύτερα έρχονται πόσο δεν το μάλλον όταν είστε μόλις 18 ετών φυσικά τίποτα δεν σταματάει στις πανελλαδικές μια δοκιμασία είναι από τις πολλές που θα έχει κάποιος στη ζωή του έτσι είναι η πρώτη δοκιμασία αλλά όταν μιλάμε για αυτές τις μικρές τρυφερές ηλικίες νομίζω ότι έχει μια άλλη αξία Λοιπόν, κύριε Παπα-Νικολάου ευχαριστούμε και πάλι να είστε καλά όταν μαγελθάτε και σας ευχαριστούμε και μάλιστα Να είστε καλά, καλή σας μέρα